Leczenie ataksji komórkami macierzystymi

Jak wspomniano wcześniej, istnieje wiele klasyfikacji różnych form ataksji w zależności od tego, jak dokładnie na nie patrzymy. Na przykład ataksję można sklasyfikować według (1):

• Etiologia/przyczyna: Jak już wspomnieliśmy, może być dziedziczna lub sporadyczna.
• Początek choroby: Ostry (postępujący w ciągu godzin do dni), podostry (postępujący w ciągu tygodni) lub przewlekły (postępujący w ciągu miesięcy do lat).
• Rozmieszczenie w mózgu: Może występować przyczyna ogniskowa (zlokalizowana), taka jak ataksja spowodowana udarem lub guzem; lub symetryczna/uogólniona, taka jak w przypadku infekcji móżdżku, zatrucia lekami, przyczyn metabolicznych (takich jak niedobory witamin i niedoczynność tarczycy) lub ataksji dziedzicznych.

Istnieje wiele chorób objawiających się ataksją, zarówno jako główny objaw, jak i część większego zespołu. Jednak ze względu na zwięzłość, krótko wspomnimy o niektórych z najczęściej spotykanych chorób związanych z ataksją. Inne formy ataksji są oczywiście obecne; jednak większość z nich jest spowodowana pierwotną przyczyną, tj. nabytą ataksją, a leczenie tej przyczyny zwykle prowadzi do poprawy ataksji (2,3).

Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa (wcześniej znana jako ataksja dziedziczona dominująco): Ten typ jest najczęstszą ataksją dziedziczoną dominująco. W tym typie, członek rodziny dotknięty chorobą jest zwykle obecny w wywiadzie rodzinnym, a osoby z tą postacią zwykle pojawiają się w wieku dorosłym. Istnieje ponad 40 typów ataksji rdzeniowo-móżdżkowych, z których każdy charakteryzuje się unikalnym dominującym objawem w zależności od dotkniętego genu. Na przykład, oprócz wcześniej wymienionych objawów, osoby z ataksją rdzeniowo-móżdżkową mogą mieć dodatkową sztywność i ból mięśni, utratę czucia w dłoniach i stopach, zmniejszoną kontrolę nad pęcherzem oraz problemy z pamięcią i językiem.

Ataksja Friedreicha: Jest to najczęstszy rodzaj ataksji dziedziczonej recesywnie, tj. wymagającej, aby co najmniej oboje rodzice byli nosicielami mutacji genetycznej odpowiedzialnej za tę chorobę. Zazwyczaj objawia się przed 25. rokiem życia i najczęściej występuje u starszych dzieci – powyżej 5. roku życia – i młodzieży poniżej 15. roku życia. Osoby z tą formą ataksji zwykle mają dodatkowe objawy, w tym niewyraźną mowę, cukrzycę, osłabiony słuch lub wzrok, nieprawidłowe skrzywienie kręgosłupa (skoliozę) i postępujące osłabienie nóg. W przypadku braku wczesnego leczenia, ten typ ataksji może spowodować, że osoba dotknięta chorobą będzie poruszać się na wózku inwalidzkim w wieku dorosłym

Ataksja-telangektazja : Podobna do ataksji Friedreicha, ale rzadsza w występowaniu, ten typ jest kolejną autosomalną recesywną dziedziczną ataksją. Zazwyczaj zaczyna objawiać się w dzieciństwie i zwykle ma szybko pogarszające się objawy, a osoby z tym schorzeniem często mają krótsze życie. Osoby z tym typem często mają charakterystyczne telangektazje – tj. widoczne skupiska naczyń krwionośnych na skórze – i często mają wyższe ryzyko zachorowania na raka.

Aby zagłębić się w tę metodę leczenia ataksji, musimy najpierw wyjaśnić, co dokładnie mamy na myśli, mówiąc „ataksja„. Ataksja oznacza problemy z koordynacją mięśni. Zasadniczo chodzi o utratę kontroli nad koordynacją własnych mięśni. Możesz postrzegać siebie jako niezdarnego lub niezgrabnego, ale w rzeczywistości może to być jeden z objawów ataksji (1, 2).

Ataksja może występować pojedynczo lub może być częścią większego zestawu objawów. Dlatego dobra znajomość różnych etiologii i zespołów ataksji jest bardzo ważna dla prawidłowej diagnozy i leczenia. Większość typów ataksji ma wspólne objawy (2,4):

• Słaba koordynacja ruchowa
• Regres umiejętności motorycznych (takich jak zapinanie guzików koszuli lub posługiwanie się sztućcami).
• Utrata równowagi podczas chodzenia i przyjmowanie szerokiego chodu w celu zrekompensowania braku równowagi i z powodu strachu przed upadkiem.
• Problemy z mową i połykaniem
• Problem z koordynacją mięśni oka (np. oczopląs, czyli mimowolny ruch gałek ocznych)

Autosomalne dominujące i autosomalne recesywne ataksje są dziedzicznymi ataksjami, a ataksja rdzeniowo-móżdżkowa (SCA) i ataksja Friedreicha (FRDA) są najczęstszymi formami dziedzicznej ataksji. Geny autosomalne dominujące ulegają ekspresji, gdy są obecne. Autosomalne geny recesywne wyrażają się tylko wtedy, gdy są w stanie homozygotycznym – tj. oba geny w parze genów są formą recesywną. Tak więc geny recesywne mogą być „przenoszone” przez osoby, których fenotyp nie wykazuje cech charakterystycznych dla danego genu, podczas gdy geny dominujące nie mogą być „przenoszone”. Dlatego generalnie ataksje autosomalnie dominujące są łatwiejsze do wyrażenia i charakteryzują się większą zachorowalnością niż ataksje autosomalnie recesywne.

Komórki Purkinjego to rodzaj neuronów znajdujących się w korze móżdżku, u podstawy mózgu. Należą one do największych neuronów i odpowiadają za większość sygnalizacji elektrochemicznej w móżdżku. Komórki Purkinjego i móżdżek mają zasadnicze znaczenie dla funkcji motorycznych organizmu. Zaburzenia dotyczące komórek Purkinjego zazwyczaj negatywnie wpływają na ruchy pacjenta.

Ataksja ma wiele przyczyn – istnieje wiele systemów klasyfikacji. Jednak pod względem przyczyny ataksję można podzielić na (1,2):

Ataksje dziedziczne
Obejmują one różne formy ataksji, które są dziedziczone pionowo z pokolenia na pokolenie. Występują one z powodu mutacji/aberracji genetycznych przekazywanych z rodziców na dzieci. Ataksje dziedziczne charakteryzują się zwykle dłuższym i wolniejszym postępem choroby w porównaniu do sporadycznych form ataksji. Istnieją różne sposoby dziedziczenia ataksji; w tym:

• Dziedziczenie autosomalne dominujące: Posiadanie jednego chorego rodzica naraża dziecko na ryzyko rozwoju ataksji. Jedną z najbardziej znanych ataksji autosomalnych dominujących jest ataksja rdzeniowo-móżdżkowa.
• Autosomalny recesywny: Ten tryb wymaga, aby oboje rodzice byli nosicielami choroby lub jedno z nich było nosicielem, a drugie chorowało, w celu przekazania choroby potomstwu. Niektóre z powszechnie występujących autosomalnych recesywnych form ataksji obejmują ataksję Friedreicha i ataksję telangektazję.
• Dziedziczenie mitochondrialne: Ten tryb wyklucza 100% ryzyko wystąpienia choroby, jeśli matka jest dotknięta chorobą, i 0%, jeśli ojciec jest osobą dotkniętą chorobą. Występuje z powodu mutacji punktowych w mitochondrialnym DNA matki, które jest przekazywane wyłącznie jej potomstwu. Niektóre ataksje w tej kategorii obejmują padaczkę miokloniczną z poszarpanymi czerwonymi włóknami (MERRF) i encefalomiopatię mitochondrialną.

Ataksje sporadyczne
Obejmują one różne postacie ataksji przy braku wywiadu rodzinnego. Ta forma jest zwykle diagnozowana wstępnie, dopóki nie zostanie znaleziona dziedziczna przyczyna. Zwykle jest ona spowodowana uszkodzeniem jednego z trzech układów związanych z równowagą i koordynacją – mianowicie móżdżku, układu przedsionkowego (w uchu wewnętrznym) i proprioceptywnego szlaku czuciowego. W zależności od tego, czy znamy dokładną przyczynę tej przyczyny ataksji, możemy podzielić sporadyczne ataksje na:

• Idiopatyczna ataksja (znana również jako idiopatyczna późna ataksja móżdżkowa (ILOCA)): Ta postać występuje z nieznanych jeszcze przyczyn. Zwykle występuje w starszym wieku, od 50 do 70 lat.
• Ataksja nabyta: Nabyte formy ataksji zwykle występują z powodu chorób wpływających na móżdżek – główne obszary mózgu związane z równowagą i prawidłową koordynacją, o których wspomniano wcześniej. Niektóre przyczyny obejmują:
• Udary obejmujące móżdżek lub pień mózgu
• Stwardnienie rozsiane
• Guzy móżdżku
• Infekcje móżdżku
• Choroba Creutzfeldta-Jakoba
• Niedobory witamin, takich jak witamina B1 i B12
• Niedoczynność tarczycy
• Nadmierne spożycie alkoholu

Jeśli chodzi o leczenie ataksji, zależy ono głównie od dokładnej przyczyny ataksji. Na przykład, jeśli czyjaś ataksja jest spowodowana udarem, wówczas leczymy udar, a ataksja w konsekwencji poprawia się. Jeśli jest to spowodowane niedoborem składników odżywczych, wówczas uzupełniamy niedobór składników odżywczych, a także obserwujemy poprawę w zakresie ataksji.

Nadal nie mamy „leczniczego” sposobu leczenia ataksji dziedzicznych lub idiopatycznych (tj. ataksji pierwotnych). W przypadku dziedzicznych ataksji lekarze zwykle zalecają fizjoterapię i terapię zajęciową w celu lepszej kontroli mięśni i radzenia sobie z chorobą. Zazwyczaj stosuje się również leczenie objawowe w celu złagodzenia objawów w zależności od głównej dolegliwości. Na przykład, jeśli pacjent skarży się na nietrzymanie moczu, przepisywane są leki zwiotczające pęcherz i tak dalej. Czasami stosuje się również leki neuroprotekcyjne w celu opóźnienia postępu choroby, podobnie jak w przypadku innych zaburzeń neurologicznych, takich jak:

• Riluzol: Lek ten jest również powszechnie stosowany w stwardnieniu zanikowym bocznym (ALS). Jego działanie polega na zmniejszaniu produkcji substancji neurotoksycznych i opóźnianiu postępu choroby.
• Wareniklina: Powszechnie stosowana do rzucania palenia
• Amantadyna: Stosowana również w chorobie Parkinsona
• Baklofen: Jest to lek zwiotczający mięśnie, który może pomóc w spastyczności mięśni i bólu związanym z ataksją.

Jednak nawet przy obecnym postępie w medycynie, nadal nie ma ani jednej metody leczenia dziedzicznej ataksji, a wymienione powyżej leki są jedynie wspomagające i nadal mają ograniczenia co do ich skuteczności, a także możliwe skutki uboczne ze względu na konieczność stosowania przez całe życie (2,5,6).

Wiele osób zapewne zastanawia się teraz: „Gdzie w tym wszystkim jest terapia komórkami macierzystymi?” . Cóż, szczerze mówiąc, nie wszystkie formy ataksji mogą prawdopodobnie skorzystać z tej formy terapii; jednak terapia komórkami macierzystymi okazała się mieć doskonałe wyniki u osób z pierwotnymi formami ataksji – tj. tymi, które nie są spowodowane wtórną / nabytą przyczyną. Dzieje się tak dlatego, że pierwotne formy ataksji zwykle wynikają z immunologicznego zniszczenia i degeneracji obszarów mózgu odpowiedzialnych za równowagę.

Większość ludzi nie wie, czym jest ataksja móżdżkowa i może przeoczyć wczesne objawy. Każda osoba z postępującymi zaburzeniami chodu lub zaburzeniami równowagi powinna być oceniona przez neurologa. We wszystkich przypadkach zalecany jest rezonans magnetyczny. Jeśli nie zostanie wykryta możliwa do leczenia przyczyna, należy wykonać badanie genów. W około 60 procentach przypadków badanie genu pozwoli określić typ ataksji.